Arpçı Meriç Dönük, klasik eğitimin ardından yaşadığı toprakların kültürünü tanımak için İTÜ Türk Müziği Konservatuvarı’nda yüksek lisans yaptı. Türküler, geleneksel Türk müziği üzerine çalıştı. Caz gruplarında yer aldı. Geleceğini, arpın anavatanı klasik müzik yerine, melez müzikte arıyor. Bu nedenle kaydettiği ilk albümü rafa kaldırıp, Mahfuz’la çıktı müzikseverlerin önüne. “Çünkü beni daha doğru temsil ediyor” diyor.
İlk albümünü 2013’te kaydetmişti. 15 yıllık arp eğitiminden, altı aylık hazırlık çalışmasından sonra girdiği İTÜ MİAM stüdyosunda iki günde 10 eseri tamamlamıştı. Bach uyarlamalarından Jan Ladislav Dussek’e, hatta genç besteci Mehmet Ali Uzunselvi’nin eserine kadar klasik temalıydı solo repertuvarı. Bir öğretmen maaşı harcadığı albümün teknik işlemleri tamamlandı, baskı kopyası hazırlandı. Meriç Dönük, tam yayımcı arayışına çıkacakken tüm kayıtları rafa kaldırmaya karar verdi.
“Klasik repertuvarın önemli eserlerini kaydetmekten mutluydum. Bununla birlikte beni doğru yansıtmadığını fark ettim. Oysa kayıt öncesinde uzun süre düşünmüştüm, hocam Şirin Pancaroğlu’na danışmıştım, repertuvarı birlikte hazırlamıştık. Fakat ben farklı kaynaklardan yararlanan, doğaçlama içeren, enstrümanıma renklilik kazandıracak müzikten yanaydım. Dinleyicilerle tanışmam bu yönde bir repertuvarla olmalıydı.”
Bir süre zihnini dinlendirdi, sonra türkü düzenlemelerine girişti. Aynı dönemde Bora Uymaz’la tanıştı. İzmir Devlet Klasik Türk Müziği Korosu solistlerinden Uymaz, beste de yapıyordu. Şirin Pancaroğlu’nun teşvikiyle arp için yazmaya yönelmişti. Meriç Dönük’e de eser verdi. Bir yandan yeni eserler yazdı. 1,5 yıl hazırlıktan sonra arpist Dönük ikinci kez solo kayda girmek için hazırdı. 2015 Haziranı’nda 1,5 günde kaydetti.
“Stüdyo öncesinde eserleri farklı tekniklerle seslendirdim, denemelerle en güzel icrayı belirledim. Kayıtta bunları uyguladım. Yine de albümde doğaçlamanın önemli yeri var. Gomidas ezgilerinde doğaçlama oranı yüzde 80’e kadar çıkıyor.”
Arpın avantajlarına odaklandım
Mahfuz (saklı) ismi Dönük’ün müzik yaklaşımını özetliyor: “Gelenekte saklı yeni ifade biçimlerini arptaki gizli dillerle harmanlamak.” 11 eserden 5’i Uymaz’ın bestesi. Diğerleri, ikisi Gomidas’ın toplam dört türkü düzenlemesi ve Erkan Oğur’un “Mor Dağlar”ı.
Geleneksel ezgilere ve Oğur bestesine doğaçlamalarla yepyeni ifade kazandırmış Meriç Dönük. Diğer yandan arpın bulutların üstünden gelen ilahi tınısı tüm eserleri adeta içinde eritip yeniden şekillendirmiş, kimliklerinden sıyrılıp, farklı çehreye bürünmelerini sağlamış. Örneğin Mor Dağlar’ın hüznü silinmiş, yerine dinginlik hissi belirginleşmiş.
Meriç Dönük, enstrümanın dezavantajlarına takılıp kalmak yerine avantajlarını en iyi şekilde kullanmanın yollarını arıyor. Tını zenginliğine dikkat çekiyor: “Pek çok efekt elde etmek mümkün. Tırnakla çalmak, farklı objelerle tellere dokunmak, yedi pedalin kullanımı, alt bölümde çalıp ut benzeri tını elde etmek gibi…”
2008’de genç besteci Mehmet Ali Uzunselvi’ye eser sipariş verdiğinde stüdyoya girip arpın tüm özel efektlerini kaydetmiş. Bu efetlerin de kullanıldığı ‘Çengir’i aynı yıl Dünya Arp Kongresi’nde seslendirilip takdir almış. Şimdi bestecinin yeni eserler yazmasını bekliyor.
Meriç Dönük saf klasik yerine melez müzikten yana. Farklı kaynaklardan besleniyor müziği. Caz piyanisti Chick Corea ve Aziza Mustafa Zadeh, kontrbasçı Charlie Haden’ın sololarını çözümleyip arp ile icra etmek hobisi. Şimdilerde Bekir Sıtkı Sezgin, Neyzen Tevfik repertuvarını zevkle dinliyor.
Arpın meditatif, yani şifa verici etkisi olduğunu, enstrümanını konser salonlarının dışında, günlük hayatta bu amaçla da kullanmayı hedeflediğini söylüyor. Örneğin iki yıldır bir hastanede, haftada iki gün, toplam 5 saat solo arp çalıyor. Müziğinin umarsız hastalar kadar hasta yakınlarına da iyi gelmesinden mutlu.
CD’si var, arpı yok
Merç Dönük, konserlerinde ve albüm kaydında Arp Sanatı Derneği’nin sağladığı standart orkestra çalgısı pedalli arp kullanıyor. 15 yaşında ailesinin aldığı, 15 yıl evde çalışırken kullandığı Rus yapımı arp geçen yıl iflah olmayacak şekilde bozulmuş. Zaten bunun öğrenci enstrümanı olduğunu, konserde kullanılmadığını söylüyor: “Konser verilecek enstrümanın fiyatları 20-55 bin Euro arasında. Bu nedenle İskoç arpıyla idare ediyorum, gerektiğinde derneğimizden enstrüman sağlıyorum.”
Eşi, caz kontrbasçısı Volkan Topakoğlu’yla ilk çocukları Burak iki ay önce dünyaya geldi. Belki de bu sepepten bir sonraki hedefi, hocası Şirin Pancaroğlu’yla ya da yalnız dünya ninnilerini kaydetmek. Bu arada Hollandalı caz saksofoncusu Maarten Ornstein ile yurtdışında konser vermeyi, kendi caz dörtlüsünü ise yeniden toparlamayı planlıyor. Hayali caz standartlarıyla birlikte geleneksel Türk Müziği’nden uyarlamaları seslendirmek.
(Serhan Yedig / 28 Temmuz 2017 / Hürriyet)
Çocukluğunda uyarlama becerisini kazandı
Meriç Dönük (32), Mersinli bir öğretmen çiftin çocuğu. Müziğe 8 yaşında koroyla başladı. Üç yıl sonra Mersin Konservatuvarı’na girdiğinde öneri üzerine o yıl açılan arp programına alındı. İkinci enstrüman olarak piyano öğrendi. Dört yıl Hakan Gözükara’nın tek arp öğrencisiydi. 15 yaşında Rus yapımı ilk arpını edininceye kadar hafta sonları dahil hep okulda çalıştı. Arp repertuvarındaki kısıtlılığa çözüm ararken başta piyano olmak üzere diğer enstrümanlaran yazılan eserleri çalgısına uyarlayıp seslendirme becerisini kazandı. Hayali orkestrada çalmaktı. Bir yandan dünyadaki gelişmeleri, yeteneğinin sınırlarını merak ediyordu. 2001’de, lise son sınıfta, Ayvalık Müzik Akademisi’nde Şirin Pancaroğlu’yla karşılaştığında arpın klasik müzik dışında da var olabileceğini gördü. Yıldız Teknik Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi’ne girdi. Pancaroğlu’yla usta-çırak ilişkisiyle çalıştı, birlikte Arp Sanatı Derneği’ni kurdular. Bu arada YTÜ’de caz dersleri aldı. Üniversite sonrasında yurtdışında eğitim olanaklarını araştırırken, kendi kültürünü tanımanın önemini fark etti; İTÜ Türk Müziği Devlet Konservatuvarı’nda yüksek lisans yaptı. Oğuzhan Balcı’yla orkestrasyon çalıştı. Bir yandan da aynı okulda piyano dersi verdi.
