Igor Stravinski / Gelecek bana hiçbir zaman yaşadığım anın güvenini vermiyor

Besteci İgor Stravinski esin kaynaklarını, besteleme sürecini anlatıyor.

Nasıl bestelersiniz?
– Ana temamı seçtiğim zaman, onun nasıl bir müzik malzemesi gerektirdiğini aşağı yukarı biliyorum. Böylece, bu malzemeyi derleyip toparlamaya koyuluyorum. Bu bazen eski üstadları çalarak (bana gerekli dürtüyü vermesi için) bazen de sonradan esas notlar olabilecek bir seri geçici not üzerine, çeşitli ritmik kombinasyonları deneyerek oluyor. Bu şekilde, eseri inşa edeceğim malzemeyi şekillendiriyorum.
Bir eser üzerinde çalışırken ondan daima emin oluyor musunuz; parçayı bütün ve bitmiş halinde görebiliyor musunuz?
– Aradığımı bulursam genellikle bunu hissederim. Eğer bu olmazsa ve durumdan emin değilsem, çözüm yolunu sonraya bırakmak beni rahatsız ediyor. Gelecek bana hiçbir zaman yaşadığım anın verdiği emniyeti vermiyor.
Bir müzikal fikir bulduğunuza ne zaman karar veriyorsunuz?
– Müzikal fikirleri belirli bir işitiliş niteliği aldıkları andan itibaren tanıyorum. Fakat, bir fikrin şekillenmesinden çok önce, çalışmama, müzik aralıkları arasında ritmik münasebetler kurarak başlıyorum. Bu bütün imkanların derinlemesine araştırması, daima piyano üzerinde oluyor. Webern için de durum aynıydı. Böylece, ancak melodik ve armonik münasebetleri kurduktan sonra bestelemeye geçiyorum.
Müzikal fikrin şekillenmesinden sonra, onun biçim-form bakımından gelişmesini hemen görebiliyor musunuz; müzikal fikrin kendisi içinde, onun gerektirdiği çalgı rengini fikirle beraber yakalayabiliyor musunuz?
– Bulduğunuz bir müzikal fikirle birlikte hemen müstakbel eserinizin biçim bakımından kuruluşunu da aşağı yukarı açık bir şekilde yakalayıverdiğiniz sanılmasın. Aynı şekilde uygun çalgı ya da çalgılar topluluğunun rengi hemen bulunmuş olmayabilir. Fakat, şayet müzikal fikir sadece bir nota grubundan meydana gelmişse ya da akla aniden geliveren bir motifse çok defa kendine bağlı bir çalgı veya çalgılar topluluğu rengiyle birlikte doğmuştur.
Ne zaman besteci olacağınızı anlamıştınız?
– İlk defa ne zaman ya da nasıl besteci dürtüleri taşıdığımın şuuruna vardığımı şimdi hatırlamıyorum. Bütün hatırladığım bu itiş bana çok erken gelmişti; ciddi müzik çalışmalarıma başlamadan çok önce, daha çocukluktan…
Müzikal fikirler tesadüfen mi gelir?
– Genellikle bestelediğim sürece geliyor. Nadiren çalışma anı dışında doğuyorlar. Şayet bir fikir elimde kalem olmadığında doğarsa bu beni daima rahatsız ediyor; bu durumda aralıkları ve ritmleri kendi kendime tekrar ederek onları aklımda tutmaya çalışıyorum. Aniden doğan müzik fikrini ilk geldiği yükseklikte (tonda) muhafaza etmeye büyük önem veriyorum; her hangi bir sebeple onu başka tona aktarırsam ilk doğuşun tazeliği kayboluyor.
Müzikal fikirler bazen rüyalarla gelir. Fakat şimdiye kadar bu durumu sadece bir kere notaya alabildim. Olay “Askerin Türküsü / L’historie du Soldat”ı yazdığım sırada yaşandı. Netice beni hem şaşırttı hem de sevindirdi. Sadece müziği değil, onu icra edeni de rüyamda görmüştüm. Bu bir yolun kenarına oturmuş, genç bir Bohemyalı kızdı. Dizleri üzerinde bir çocuk vardı ve genç kız onu eğlendirmek için keman çalıyor, arşemin bütün uzunluğuyla bir motifi durmadan tekrarlıyordu. Çocuk müziğin güzelliğiyle büyüleniyor ve küçücük elleriyle alkışlıyordu. Ben de bu müziğe bayılıyordum. Ne mutlu ki onu aklımda tutabildim ve sonradan “Petit Concert” adlı eserimde kullandım.
İşte bahsettiğim motif: