Ecevit Tunalı, Türkiye’nin uluslararası alandaki en ünlü keman yapımcılarından biri. Dünyanın en iyi kemanları olarak bilinen Stradivarius ve Guarnerius yapımı çok değerli enstrümanları onarmak için sık sık New York’a davet ediliyor. Colin Car, Viktor Pikayzen, Ayla Erduran gibi virtüözler onun onardığı çalgılarla sahneye çıkıyor. Tunalı yılda bir kez keman yapımı atölyesi düzenliyor. Lütiye (luthier) denilen genç keman yapımcılarına bilgilerini aktarıyor.
Ecevit Tunalı Atölyesi
Tam 400 yıldır enstrüman yapımcıları, Cremonalı iki ustanın sırlarının peşinde. Antonius Stradivarius’un elinden çıkan kemanların neden dev salonların son koltuğuna kadar seslerini bozulmadan ulaştırabildiğini, Giuseppe Guarnerius yapımı kemanların nasıl bu kadar ton zenginliğine sahip olduğunu araştırıyorlar. Bilimadamları da müzayedelerde fiyatı 5 milyon doları bulan enstrümanların dokusunu inceliyor. Ciladaki reçinenin, terebentinin, potasyum silikat, mürrüsafi ve arap zamkının oranını saptamaya, kullanılan ahşabın özelliklerini tanımlamaya çalışıyor.
Ünlü lütiyelerin öğrencisi
Bu iki İtalyan lütiyenin gizli formülleri kuşaklar boyunca, atölyelerini devralan aile üyelerinin arasında kaldı. 19. yy’ın başında soylarıyla birlikte kayboldu. Çünkü torunları zanaatkarlığın sır tutma kuralını bozup bilgileri dışarıdan birine vermemişti, yazıya dökmemişti. Bu kural günümüzde de kısmen devam ediyor. Konservatuvarların enstrüman yapım bölümlerinde temel bilgiler öğretilse de bir kemanın değerini 100 dolardan 10 bin dolara fırlatan sihir hâlâ büyük ustaların iki dudağının arasında. “Bir bilseniz mesleğin inceliklerini öğrenmek için ne kadar çabalamam gerekti” diyor Türkiye’nin en ünlü lütiyelerinden Ecevit Tunalı. “Yurtdışından kitaplar getirttim. Daha sonra Amerika’ya gidip ünlü ustalarla görüştüm. Sadece randevu alabilmek için bile büyük çaba sarf etmem gerekti.”
Yılda sadece dört keman yapıyor
48 yaşındaki Tunalı, Romanya doğumlu. Müzik merakını akordeon çalan babasına ve ilkokulda aldığı ciddi müzik eğitimine borçlu. Romanya’da piyanoya başladığı halde, 12 yaşında geldiği Türkiye’de seçtiği okul İTÜ Türk Müziği Devlet Konservatuvarı, enstrüman ise klasik kemençe ve çello. 1979’da, üçüncü sınıfta ilk ustası Cafer Açın’la tanıştığını, enstrüman yapımı bölümüne geçtiğini anlatıyor. “Ama asıl bilgimi Almanya, İtalya ve Amerika’da tanıştığım ustalara borçluyum. Özellikle de Amerika’da Oberlin College’de öğrencisi olduğum Vahakn Nigogosian‘a…”
Beş yıl İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası’nın lütiyeliğini yürüten Tunalı, 1992’den bu yana Mimar Sinan Üniversitesi (MSÜ) Devlet Konservatuvarı’nda öğretim üyesi. Yaylı çalgılar tarihi ve yapımı dersi veriyor. Ayrıca Şişli’deki atölyesinde değerli çalgıları onarıyor, Almanya’daki depolardan seçtiği ahşaplarla yılda en fazla dört keman ve sipariş alırsa bir de çello üretiyor. Neden bu kadar az çalgı ürettiği sorulduğunda cevabı hazır: “Kalıcı değer yaratmak zaman ister.” Tunalı’ya göre bir enstrüman yapımcısı müziği, teknik resmi iyi bilmeli. Entelektüel birikimini geliştirmeli. Yaptığı enstrümanı çok iyi olmasa da çalabilmeli. “Ama en önemlisi tutku. Bu sayede bir orkestra üyesi kadar müziği bilir, izler, değerlendiririm.” Bu nitelikleri sayesinde Tunalı adını yurtdışında da duyurmayı başardı. Değerli antik çalgıları onaran Geigenbau Machold Atölyesi’nin ustaları arasına katıldı, 1999’da New York’a yerleşti. Ancak ailevi nedenlerle İstanbul’a döndü. Her yaz kemancı olan eşi ve kızıyla New York’a gidiyor, antik enstrümanları tamir ediyor. İtalya’daki kurslarda Cremonalı zanaatkarların tekniklerini öğrenmek Tunalı’yı ketum yapmamış. Sırlarını öğrencileriyle ve meraklılarla paylaşmaktan yana. Geçen mayısta İstanbul’da keman yapımı üzerine uluslararası atölye çalışması düzenledi. Yurtdışından uzmanlar davet etti. 22 genç keman yapımcısı da, bu sayede bilgi dağarcıklarını zenginleştirdi.
“Tüm dünyada ustalar gençlere bilgilerini atölyeler, yaz okulları, yarışmalar ve workshop’larla aktarıyor. Ben de görevimi yerine getirmek, gençlere ışık tutmak istiyorum” diyor Tunalı.
2004’te İstanbul Resim Heykel Müzesi’nde düzenlediği atölye çalışmasına Stuttgart’tan arşe (keman yayı) yapımcısı Kacy Spörer ve Köstler Atölyesi’nin eski restoratörlerinden Selim San, New York’tan keman yapım teknikleri araştırmacısı Andreas Preuss katılmıştı. Etkinlik sırasında çellist Münif Akalın, gitarcı Erhan Birol, kemancı Hakan Şensoy ile viyolacı Efdal Altun birer konser verdi.
(Serhan Yedig / 3 Ekim 2004 / Hürriyet)
Linkler
Ecevit Tunalı’nın Facebook sayfası
