İlda Simonian, vişne çiçeğine, işveli sevgiliye, acımasız aşığa, doğulan topraklara, yeni doğmuş bebeğe sevgiyle seslenen, kaybedilen dostlara ağıt yakan Ermeni halk ezgilerini seslendiriyor. “Ben aşık olduğum türküleri söylerim” diyor. 16 yıldır Hollanda’da yaşayan, yaklaşık 10 yıldır dünyanın dört bir yanından Ermeni ezgileri toplayan Simonian, konser izleyicilerinin ısrarı üzerine ilk albümünü kaydetti. “İzler”den sonra iki yeni albüm çalışması sırada bekliyor.
Amsterdam merkezindeki Oud-West semtinde, 33 metrekarelik küçük atölyesinde sekiz yıldır şan dersleri veriyor İlda Simonian. 50 civarında öğrencisi var. Hollandalı, Alman, Fransız öğrencilerin çoğu amatör müzik meraklıları. Avrupa’da yeniden moda olan korolarda söylüyor ya da koroya girmeye çalışıyorlar. Birkaçı profesyonel şarkıcı. Kimileri de ses tellerinden geçirdiği ameliyat sonrasında terapi amacıyla geliyor şan atölyesine.
Simonian’ın şan atölyesinin duvarları, yakınlardaki evinin çalışma odası Ermeni halk müziği üzerine kaynaklarla dolu. Yaklaşık 10 yıldır etnomüzikologların derlemelerini, şarkı kitaplarını, incelemeleri, makaleleri, taş plak, kaset ve CD’leri topluyor. Başta Gomidas’ın 13 ciltlik Anadolu Ermeni Müziği derlemeleri, Tumacan’ın 3 ciltlik kitapları olmak üzere tüm önemli kaynakların koleksiyonunda bulunduğunu söylüyor gururla.
“Önceleri Amerika, Lübnan, Ermenistan’a giden dostlarıma rica ederdim, bu konuda ne bulurlarsa getirmelerini isterdim. Sonraları Avrupa’daki sahafları, kitap satılan hafta sonu pazarlarını keşfettim. Ermenistan’a gittiğimde bavul dolusu kitapla döndüm. İnternet yaygınlaştıktan sonra, bu kanalla kitap ve kayıt topladım.”
Beklemediği anda konser teklifi aldı
Ermenice türkülere bu denli tutkuyla bağlanmasının nedeni geç keşfetmesi, kaynakları zor elde etmesi. “Çocukluğumda şarkı defterimde Erol Evgin, Cici Kızlar gibi solistlerin söylediği popüler şarkıların sözleri vardı sadece. Ermeniceyi dini müzikte, kilise korosunda söylediğimiz ilahilerde duyardım. 11 yaşında, Hollanda’dan gelen bir kasette, hayatımda ilk kez Ermenice şarkılar dinlediğimde çok şaşırdım. Ertesi yıl Sayad Nova Korosu’na katılınca defterimdeki Ermenice şarkıların sayısı yavaş yavaş çoğalmaya başladı. Ancak asıl zengin kaynaklara, yıllar sonra, 1992’de yurtdışına çıktıktan sonra ulaştım.”
Amsterdam’a yerleştikten sonra çocuk bakıcılığı, temizlik gibi işlerden kazandığı tüm parayı müzik birikimini artırmak için kullandığını anlatıyor Simonian. Hollandalı bir tarihçiyle evlenip, hayatı düzene girdiğinde de çabasını sürdürmüş. Ekonomi konusunda yüksek lisans girişiminden çabuk vazgeçip, Hollanda Kraliyet Sanatçıları Derneği’nin bursuyla Schumann Akademisi’nde şan dersleri almaya başlamış. Bir yandan da, her fırsatta Ermeni halk şarkılarını söylemiş.
“Hollanda’da etnik müziklere yönelik ilginin artması bana çok yardımcı oldu. Birçok sanatçının konser vermek için sıra beklediği Amsterdam’ın en önemli konser salonlarından Muziek Gebouw Aan Het İJ’dan arayıp, konser teklif ettiklerinde kulaklarıma inanamadım, şaka sandım.”
İlda Simonian, 2003’ten bu yana Almanya ve Hollanda’da Ermeni halk müziği üzerine açıklamalı konserler veriyor. Türkiye’de de çeşitli festivallerde sahneye çıktı. 2006 başında Avrupa’daki konserlerinde birlikte çalışacağı müzikçileri bulmak üzere Ermenistan’a gittiğinde, ilk kez albüm kaydetme fikri ortaya çıkmış.
Erivan’da başladı İstanbul’da tamamlandı
“Konserlerden sonra dinleyiciler, CD’niz var mı, diye soruyordu. Olmadığını öğrenince kaydetmem konusunda ricada bulunuyordu. Ermenistan’da Gomidas Konservatuvarı öğretim üyeleri kamançacı Norik Davtyan ve dudukçu Gevorg Dabaghyan’la tanıştığımda, konserlerin yanı sıra bir albüm kaydetmeyi teklif ettim. Erivan’da altı kişilik grupla kayıtlara başladık, ancak kış koşullarında hastalandım, yarım kaldı. Hollanda’daki konserlerden sonra dönüp, 10 şarkı kaydettik.”
Düzenlemeler ve üslup konusunda Davtyan’ın tecrübesinden yararlanmış Simonian. Doğu Ermenicesiyle söylenen ezgiler için diksiyon çalışması gerekmiş. Bazı geleneksel türkülerin farklı versiyonlarını bulup, içinden en sevdiklerini seçmiş. “Ama Sen’i çok eski bir plakta dinleyip aşık olmuştum. Sözlerinin bir kısmı anlaşılmıyordu. Tam dört ay, farklı kaynaklardan sözlerini aradım.”
Albümün yayımlanması beklenirken Hrant Dink’in öldürülmesi, “İzler”in repertuvarına belki de en etkileyici üç eserin eklenmesine yol açmış. Simonian, 2008 başında İstanbul’da dudukçu Ertan Tekin, stüdyoya girip Melikyan’ın ağıtı “Ben Bülbülüm”, Avedisyan’ın “1915’te Ölenler Anısına” oratoryosundan uyarlama “Ninni”yi kaydetti. Ardından gitarcı Mikail Aslan’la Almanya’da Dink anısına yazılan “Beyaz Kefenli Güvercin”i kaydetti.
İlda Simonian, albüm repertuvarının ağırlıklı olarak geleneksel ezgilerden oluşmakla birlikte, icrada geleneğe öznel yorum getirdiğini söylüyor. İzler yayımlanalı henüz bir ay olmasına karşın web sitesine Fransa, Almanya, Hollanda ve Türkiye’den birçok mesaj, soru gelmiş. Simonian, 28 Eylül’de Frankfurt’ta “Ermeni Özlem ve Umut Şarkıları” başlıklı bir konser verecek. Sonbaharda da Türkiye’de konser vermek istiyor. Bu arada iki yeni proje üzerine çalışıyor. İlki ninniler. Hollanda’da bir arada yaşayan Flaman, Ermeni, Kürt, Türklerin ninnilerini bir araya getirip, birlikte söylemelerini sağlayacak. Ardından Mikail Aslan’la Ermenice Dersim türkülerini seslendirecek.
ORTAKÖYLÜ MEZZOSOPRANO : İlda Simonian (43), İstanbul’un Ortaköy semtinde, Yozgat kökenli bir çini ustasının üçüncü çocuğu olarak dünyaya geldi. Evde sadece Türkçe konuşulduğu için Ermeniceyi Surp Tarkmançats İlkokulu’nda öğrendi. Müzik çalışmalarına 1979’da Sayad Nova Korosu’nda başladı. Beşiktaş Kız Lisesi’nden mezun olduktan sonra girdiği TRT Gençlik Korosu’nda dört yıl çalıştı. Açıköğretim Fakültesi Ekonomi Bölümü’nden mezun olup 1988’de Mimar Sinan Üniversitesi Devlet Konservatuvarı’nda şan bölümüne girdi. Opera Anasanat Dalı’nda dört yıl Güzin Gürel, Cenan Akın, Yıldız Dağdelen’le çalıştı. Ruhi Su Korosu’yla konserler verdi. Eğitimini yarım bırakıp gittiği Hollanda’da, 1996’da Schumann Akademisi’ne kabul edildi. Paula de Wit, Rachel Ann Morgan, Valerie Gulliorit, Marianna Kweksilber’le şan çalıştı. Şu anda Ruth Carasso’yla çalışmasını sürdürüyor. Piyanist Lisbeth Splits’le resitaller veriyor. Ermeni halk müziği beşlisiyle Hollanda, Almanya, Türkiye’de konserler veriyor.
(Serhan Yedig / 13 Temmuz 2008 / Hürriyet)
